“Phi vụ kim cương thế kỷ” đang trở lại trong bộ phim tài liệu “Stolen: Heist of the Century” trên Netflix, nơi khán giả lần đầu nghe chính kẻ chủ mưu Leonardo Notarbartolo kể cách ông ta thực hiện vụ trộm kim cương trị giá khoảng 100 triệu USD tại Trung tâm Kim cương Antwerp, Bỉ, vào cuối tuần 15/02/2003. Điều khiến tác phẩm nổi bật là sự đối thoại hai chiều: một bên là lời kể đầy “tự hào” của Notarbartolo, bên kia là các điều tra viên và chuyên gia như Scott Selby liên tục đối chiếu, bóc tách, và phản biện.
Mục lục
Bối cảnh phim và điểm khác biệt của “Phi vụ kim cương thế kỷ”
Bộ phim bám theo vụ trộm bị xem là lớn nhất lịch sử kim cương, nhưng thay vì chỉ “kể lại”, nó đưa nhân vật trung tâm lên hình. Notarbartolo từng thuê văn phòng ngay trong tòa nhà bị cướp, nay xuất hiện trước ống kính và thừa nhận vai trò tổ chức. Đối trọng với ông là cảnh sát và các nhân chứng điều tra, giúp người xem không “nuốt trọn” mọi lời thú tội mà còn nhìn thấy những vết nứt trong câu chuyện của tên trộm.
Chiêu thức đột nhập: từ khóa “ngoại lai” đến bịt mắt cảm biến
Antwerp là “thủ phủ kim cương”, nơi ước tính phần lớn kim cương thế giới đi qua. Bọn trộm chọn thời điểm cuối tuần khi an ninh lỏng hơn. Chúng được cho là vào từ khu để xe, mở cửa bằng cách chỉnh sửa một loại chìa “ngoại lai”. Trong phim, các mánh khóe hiện lên như che cảm biến chuyển động bằng keo xịt tóc, dán băng đen lên cảm biến ánh sáng, trùm camera bằng túi nhựa và thu gom băng an ninh để xóa dấu vết.
Cánh cửa két thép “chịu nổ” cũng bị vượt qua, nhưng bí ẩn lớn nhất là ổ khóa mã số. Notarbartolo nói đã giấu camera trong bình chữa cháy để nhìn tổ hợp số; Selby phản bác rằng chỉ có thể đọc dãy số qua thấu kính đặt trên đỉnh ổ khóa, nên lời kể này khó thuyết phục. Với từng hộp ký gửi, nhóm trộm dùng một dụng cụ móc vào lỗ khóa, bẩy cong then chốt để cửa “bật” ra—một cách làm thủ công nhưng hiệu quả khi thực hiện hàng loạt.
Huấn luyện trước khi cướp: có thật bản sao kho quỹ?
Notarbartolo tuyên bố đã luyện tập trong một mô hình két sắt dựng bên ngoài tòa nhà. Selby nghi ngờ: khi đã có hộp ký gửi ngay trong kho chính, cần gì bản sao để tập? Mâu thuẫn này trở thành điểm tranh cãi giúp người xem hiểu rằng ngay cả “lời kể từ người trong cuộc” cũng cần được kiểm chứng.
Thoát thân “Phi vụ kim cương thế kỷ”
Nếu khâu ra tay của “Phi vụ kim cương thế kỷ” bị ca tụng là “flawless”, thì màn tẩu thoát lại vụng về. Một bãi rác bỏ lại ở mép rừng ven cao tốc giữa Antwerp và Brussels—vô tình nằm trên đất của August Van Camp, người có thói quen bới tìm và báo cảnh sát—đã bán đứng cả nhóm.
Trong túi rác có mảnh ngọc lục bảo li ti, một hóa đơn siêu thị giúp lần ra Ferdinando Finotto qua camera, và giấy tờ nêu tên Elio D’Onorio—chuyên gia báo động—làm việc theo ủy quyền của Notarbartolo. Khi cảnh sát Antwerp phối hợp với Turin (Ý), “Trường phái Turin” của giới tội phạm lộ diện. Quản lý tòa nhà nhận ra Notarbartolo trên băng ghi hình; càng đáng ngờ hơn khi hộp ký gửi của ông là một trong số ít không bị cạy.
Cú sa lưới và bản án
Ngày 21/02/2003, gần một tuần sau vụ trộm, Notarbartolo dại dột quay về tòa nhà quẹt thẻ như một “người thuê” bình thường để đánh lạc hướng. Bảo vệ đã được nhắc tên ông nhiều ngày, liền câu giờ cho đến khi cảnh sát tới bắt. Tại “nhà an toàn” của nhóm, thảm trải sàn vương đầy ngọc lục bảo—trùng khớp vật chứng trong bãi rác. Tòa kết án Notarbartolo 10 năm tù vì vai trò chủ mưu; D’Onorio và Finotto mỗi người 5 năm.
Sau song sắt: cuộc sống mới và cái tên “Alessandro” bí ẩn
Notarbartolo đã mãn hạn tù, sống cùng vợ ở ngoại ô Turin và làm kinh doanh viên nén gỗ sưởi, vẫn bị theo dõi. Trong phim, ông kể có người tên Alessandro “đặt hàng” phi vụ, nhưng điều tra viên không tìm được bằng chứng. Selby nghi ngờ câu chuyện này, cho rằng Notarbartolo phóng đại để tô màu “huyền thoại”.
Vì sao “Phi vụ kim cương thế kỷ” đáng xem?
“Stolen: Heist of the Century” hấp dẫn không chỉ vì thuật lại “Phi vụ kim cương thế kỷ” mà vì đặt người xem vào thế vừa bị cuốn theo lời thú tội, vừa bị kéo lại bởi lập luận phản biện. Sự căng kéo ấy phơi bày bản chất của ký ức tội phạm: luôn có khoảng mờ giữa sự thật và tự sự. Với góc nhìn hai chiều, bộ phim biến một vụ cướp “huyền thoại” thành lớp học về tư duy phản biện và an ninh đời thường.
